Drejtësia është një ndjenjë të cilën Allahu i Madhëruar e ka instaluar në zemrën çdokujt prej nesh. Drejtësinë e do i varfri, por edhe i pasuri; atë e do njeriu i dobët, por edhe njeriu i fortë, e do gruaja, por edhe burri, e do fëmija e plaku, por edhe i riu. Megjithëse kjo ndjenjë buron nga thellësia e njeriut, realiteti është krejt ndryshe, madje tepër i hidhur për t’u përshkruar. I pasuri pasurohet padrejtësisht në kurriz të të varfrit, i forti shtyp të dobëtin, burri përdor forcën e tij ndaj gruas dhe fëmijëve, e kështu me radhë. Për fat të keq, padrejtësia ushtrohet si në rang individi, ashtu edhe në rang shoqërish e shtetesh.
Duke hedhur një vështrim analitik në periudhën në të cilën Allahu i Madhëruar e dërgoi Muhamedin a.s. si profet për mbarë njerëzimin, do të dalim në një përfundim të qartë: e gjithë bota ishte zhytur në llumin e të keqes dhe padrejtësisë. Dy superfuqitë e asaj kohe; perandoria bizantine dhe ajo perse shtypnin, rrënonin, shkatërronin, digjnin dhe masakronin fshatra dhe qytete të tëra. Taksat e larta, dhuna, terrori, vrasjet e padrejtësi nga më të ndryshmet ishin pjesë e karakterit gjakatar të këtyre dy superfuqive. Nëse do të hedhim një vështrim tek arabët e periudhës së injorancës, me bindjen më të madhe themi se padrejtësia i kishte ngulur rrënjët thellë në atë shoqëri. Luftërat e pafundme që zhvilloheshin për hir të fisit, shtypjet që të fortët bënin ndaj të dobëtëve, jeta prej kafshësh – madje më keq – që bënin skllevërit dhe trajtimi çnjerëzor ndaj gjinisë femërore, janë dëshmitë më të qarta se padrejtësia në shoqërinë arabe të asaj kohe kishte arritur kulmin.
Në këtë periudhë të errët të njerëzimit, Allahu i Madhëruar do të dërgonte Profetin a.s., i cili do t’i ftonte njerëzit në besimin e pastër, do të aprovonte doket dhe zakonet e mira dhe do të deklaronte distancimin e tij nga veset e ulëta. Vetë Profeti ishte mishërim i asaj në të cilën i ftoi njerëzit. Jeta e tij është e mbushur plot e përplot me shembuj që dëshmojnë drejtësinë e tij me njerëzit. Më poshtë do të përmendim disa prej tyre.
Nëse do të thirresha në Islam për të marrë pjesë në punë të tilla, sigurisht që do të përgjigjesha
Një person nga fisi Zubejd erdhi në Mekë me disa mallra të cilat ia shiti As bin Uailit. Ai kërkoi prej Asit që ta paguante, por ky i fundit refuzoi. I huaji kërkoi nga banorët e Mekës që ta ndihmonin, por askush nuk e përkrahu. Atëherë ai shkoi pranë Qabes dhe recitoi disa vargje duke përshkruar fatkeqësinë që i kishte ngjarë.
Ishte ky shkaku kryesor që më pas fiset arabe u mblodhën në shtëpinë e Abdullah bin Xhed’anit dhe formuan një aleancë, duke i dhënë besën njëri-tjetrit që, nëse do të gjenin ndonjë njeri, të cilit i është bërë padrejtësi në Mekë nga njerëzit e tyre ose nga ndonjë fis tjetër, ata do të qëndronin në krah të tij dhe do ta ndihmonin. Kjo aleancë u quajt “Aleanca e të Virtytshmëve” dhe në të mori pjesë edhe i Dërguari i Allahut.
Me kalimin e kohës, kjo aleancë u prish, por ajo kish lënë gjurmë të thella te Profeti a.s., i cili do të dëshmonte: “Unë mora pjesë në një aleancë me xhaxhallarët e mi në shtëpinë e Abdullah bin Xhed’anit, dhe unë nuk dua ta këmbej atë as për luksin më të shkëlqyer. Nëse do të ftohesha në Islam për të marrë pjesë në punë të tilla, sigurisht që do të përgjigjesha (pozitivisht).”[1]
Padrejtësia është errësirë prej errësirave të Ditës së Kiametit, ashtu sikurse edhe drejtësia është principi bazë mbi të cilin do të gjykohen të gjithë krijesat në atë Ditë. Megjithëse arabët e kohës së injorancës kishin shumë vese të këqija, ata akoma ishin me natyrë të pastër. Nuk mund të toleronin kurrsesi Asin dhe askënd tjetër që të shkelte të drejtën e dikujt. Që të ndihmonin dikë që i ishte bërë padrejtësi, ata e panë të arsyeshme që të mblidheshin të gjithë së bashku për të vendosur drejtësinë në vend. Padyshim, në këtë aleancë mori pjesë edhe Profeti a.s., sepse ai u dërgua për të mbështetur zakonet dhe adetet e mira të arabëve. Çfarë është e mirë është e mirë dhe çfarë është e drejtë është e drejtë për të gjithë njerëzit, qofshin ata besimtarë apo jobesimtarë. Pjesëmarrja e Profetit a.s. në këtë aleancë nuk mund të krahasohet me asgjë nga pasuritë e kësaj bote, sepse vendosja e drejtësisë është një qëllim sublim që nuk ka të krahasuar. “Nëse do të thirresha në Islam…” janë fjalë që Profeti a.s. i ka thënë kur ka qenë në Medine, pikërisht në atë periudhë kur midis tij dhe kundërshtarëve të tij qenë zhvilluar një sërë betejash. Pavarësisht kësaj, Profeti a.s. nuk do të hezitonte kurrë të merrte pjesë në një aleancë të tillë, duke iu përgjigjur thirrjes së Allahut të Madhëruar në Kur’an: “O ju që keni besuar! Bëhuni plotësisht të vendosur për hir të Allahut, duke dëshmuar të drejtën, dhe të mos ju shtyjë urrejtja ndaj një populli e t’i shmangeni drejtësisë; bëhuni të drejtë, sepse ajo është më afër devotshmërisë.”[2]
Gjykimi i drejtë
Qabja është faltorja e parë në sipërfaqen e Tokës, të cilën e ndërtuan Ibrahimi me Ismailin a.s. me urdhër nga Allahu i Madhëruar. Respektin për të njerëzit e ruajnë brez pas brezi deri në ditët tona e në vazhdim. Një respekt të veçantë Qabja gëzonte edhe tek arabët e kohës paraislame.
Disa vjet përpara se Allahu i Madhëruar të dërgonte Muhamedin a.s. si profet, Meka u përmbyt nga shirat dhe shtrëngatat që pothuajse e shkatërruan Qaben. Për këtë arsye, fiset arabe – pasi ranë dakord – vendosën që ta rindërtonin Qaben. Ato rendën që të kontribuonin në rindërtimin e saj, sepse kështu do të fitonin edhe më shumë famë. Kur erdhi momenti i vendosjes së gurit të zi në vendin e caktuar, atëherë shpërtheu një konflikt, ky pasi njerëzit e dinin mirë se ai fis që do ta vendoste gurin e zi në vendin e vet, do t’i takonte nderi, krenaria e fama. Kështu që çdo fis e synonte për vete këtë privilegj duke mos toleruar askënd. Midis tyre plasi shamata dhe gati sa nuk u ndez një luftë e përgjakshme. Në fund, ata ranë dakord që të merrnin për bazë mendimin e personit që do të hynte i pari në Qabe.
Deshi Allahu i Madhëruar që njeriu i parë që hyri në Qabe të ishte Profeti a.s. Të pranishmëve iu çel fytyra kur e panë dhe të gjithë njëzëri thirrën: “Ja, ku është njeriu i sinqertë e besnik. Ne e pranojmë atë si gjykues”.
“Muhamedi a.s. kërkoi një rrobë dhe e vendosi gurin e zi në mes të saj. Më pas thirri krerët e fiseve që kishin mosmarrëveshje dhe të gjithë së bashku mbajtën nga një cep të rrobës. Ata e ngritën dhe e çuan në Qabe, ndërsa vetë Muhamedi a.s. e vendosi gurin në vendin e duhur.”[3]
E ku ka gjykim më të drejtë dhe më shëndoshë se sa ky. Drejtësia e shoqëruar në këtë rast me mençuri nga ana e Profetit a.s. bëri që të shuhej një konflikt që nuk i dihej fundi. Gjithsekush prej të pranishmëve ngeli i kënaqur nga ky gjykim, ç’ka do të përforconte akoma më tepër opinionin e mirë që ata kishin krijuar për Muhamedin a.s.
Të rendësh pas së drejtës
Një person i kishte shitur disa deve Ebu Xhehlit, por ky nuk ia kishte dhënë paratë. Personi shkoi te Ebu Xhehli, por ai nuk ia dha. Atëherë ai u drejtua për në Qabe dhe pyeti për dikë që mund ta ndihmonte të merrte hakun e vet. Idhujtarët e Mekës i rekomanduan Profetin a.s. dhe këtë gjë e bënë për të parë një skenë teatrale.
Duke mos i kuptuar talljet e tyre, burri shkoi te Profeti a.s. dhe kërkoi prej tij që ta ndihmonte. Profeti a.s. u tregua i gatshëm dhe menjëherë u nis për te shtëpia e Ebu Xhehlit bashkë me personin e dëmtuar. Kur Ebu Xhehli hapi derën, Profeti a.s. kërkoi prej tij që t’i japë hakun personit që ishte me të. Ebu Xhehli hyri brenda, mori paratë dhe ia dorëzoi burrit. Ky, pasi e falënderoi Profetin a.s. për ndihmesën e vyer, u largua i gëzuar. Idhujtarët, të cilët prisnin të shikonin një komedi reale, u habitën nga veprimi i Ebu Xhehlit. Kur e pyetën për arsyen e dorëzimit të parave, Ebu Xhehli u tregoi se bashkë me Muhamedin a.s. kishte parë një deve të madhe, e cila kishte hapur gojën dhe ishte gati ta përpinte nëse nuk do të dorëzonte paratë.
Kjo ngjarje të bën që të meditosh e të reflektosh. Ngjarja zhvillohet në ato rrethana ku ligjin në Mekë e bënte Ebu Xhehli me shokë, ndërsa Profeti a.s. dhe shokët e tij ishin të pafuqishëm për t’u përballur me parinë e qytetit. Por përkrahja e një njeriu që është privuar nga e drejta e tij, është prioritet i të Dërguarit të Allahut, i cili menjëherë rend për të vendosur drejtësinë në vend. Një argument tjetër i rëndësishëm, që nuk mund ta lëmë pa e përmendur në këtë ngjarje, është fakti se, Profeti a.s. nuk kërkoi prej atij që i ishte bërë padrejtësi që të besojë; nëse beson, unë do të ndihmoj e, nëse jo, nuk do të të ndihmoj. Jo, Profeti a.s. nuk e kërkoi një gjë të tillë, sepse drejtësia duhet vendosur në vend pavarësisht besimit të njeriut.
Ke të drejtë
Në paktin e Hudejbijes, Profeti a.s. nënshkroi një marrëveshje me idhujtarët e Mekës, një ndër pikat e së cilës ishte se, cilido nga banorët e Mekës që do të shkonte në Medine pa lejen e kujdestarit të tij, Muhamedi a.s. duhet ta kthente mbrapsht.
Në momentin që Profeti a.s. po nënshkruante marrëveshjen me Suhejlin (asokohe idhujtar), tek ai erdhi Ebu Xhendeli, djali i Suhejlit, i cili shprehu dëshirën për t’u bashkuar me myslimanët. I nevrikosur nga ky veprim, Suhejli e goditi djalin e tij me shuplakë, e kapi prej jake dhe tha: O Muhamed, pikat ishin vendosur përpara se të vinte ai. Profeti a.s. i tha: Ke të drejtë. Suhejli filloi ta tërhiqte zvarrë të birin për ta shpënë te kurejshët, kurse ai thërriste: “O myslimanë, a duhet të kthehem tek idhujtarët, që ata të më torturojnë për shkak të fesë sime?”[4]
Më vonë, një tjetër person nga banorët e Mekës, i quajtur Ebu Busejr do të shkonte te Profeti a.s. në Medine. Kur kurejshët dëgjuan për këtë dërguan dy persona te Profeti a.s., që ta kthente mbrapsht. Profeti a.s. tha: “Ebu Busejr, ne kemi bërë marrëveshje me këta njerëz, siç je në dijeni, dhe feja jonë nuk na lejon të jemi të pabesë. Kthehu te njerëzit e tu!” Ebu Busejri u mërzit dhe tha: “O i Dërguar i Allahut, a do të më kthesh tek idhujtarët, që të më torturojnë për shkak të fesë sime?!” Pavarësisht këtyre fjalëve, Profeti a.s. e ktheu Ebu Busejrin mbrapsht.
Vetëm Ebu Xhendeli e di se sa ka vuajtur nga torturat e të atit. Kur të gjithë sahabët kishin emigruar nga Meka për në Medine, ai nuk kishte mundur të emigronte, sepse babai i tij e kishte prangosur. Vite me radhë, ai kishte pritur çastin e volitshëm për të shpëtuar nga vargonjtë e babait të tij. Dhe ky çast erdhi pikërisht në paktin e Hudejbijes. Le të imagjinojmë gëzimin e Ebu Xhendelit kur shkon te Profeti a.s., por Profeti a.s. i përmbahet pikave të marrëveshjes. I jep të drejtë Suhejlit, i cili, padrejtësisht, për 6 vite nuk e kishte lënë Ebu Xhendelin të bashkohej me myslimanët në Medine. Kthimi i Ebu Xhendelit në shtëpi nënkuptonte shtim të vuajtjeve dhe torturave për të. Dhe këtë gjë Profeti a.s. e dinte shumë mirë, por drejtësia dhe respektimi i marrëveshjes ishte prioriteti i tij. A nuk i vinte keq Profetit a.s. për Ebu Xhendelin?! Absolutisht që po, por drejtësia është një parim hyjnor, që nuk duhet shkelur në asnjë rast dhe për asnjë arsye. Prandaj ai tha: “Ke të drejtë, o Suhejl!”
Zbatimi i ligjit
Në kohën e Profetit a.s. ndodhi që një grua nga fisi Mahzum vodhi. Ndaj saj duhej të merrej masa ndëshkimore e përcaktuar për vjedhësin. Njerëzit po flisnin rreth kësaj, mirëpo askush prej tyre nuk guxonte të ndërmjetësonte te Profeti a.s., derisa Usame bin Zejd e ndërmori këtë hap. Nga ky ndërmjetësim, Profeti a.s. do të zemërohej shumë duke thënë: “Te Beni Israilët ka qenë zakon, që kur vidhte dikush me prejardhje të fisshme, ata e falnin, ndërsa po të vidhte një i dobët e i mjerë, ata ia prisnin dorën. Nëse Fatimja (bija e Muhamedit) do të vidhte, do t’ia prisja dorën.”[5]
Te Benu Israilët, arabët, në ditët e sotshme dhe në të gjitha civilizimet përgjatë gjithë historisë së njerëzimit, ligji zbatohet vetëm ndaj njeriut të dobët, të varfër e të pafuqishëm. Kurse ndaj të fortit, të pasurit e njeriut me pushtet ligji nuk funksionon, sepse shkopi është në dorën e Maliqit. Por në civilizimin islam, çdokush do të marrë atë që meriton. Profeti a.s. nuk mund ta toleronte kurrsesi një padrejtësi të tillë. Nuk është ky kandari me të cilin duhet të maten njerëzit. Ligji është i barabartë për të gjithë, për të pasurin dhe të varfrin, të fortin dhe të dobëtin. Si për të përforcuar këtë princip hyjnor, Profeti a.s. deklaron se edhe nëse Fatimja (bija e tij), do ta shkelë ligjin, ajo do të vendoset përpara drejtësisë për të marrë atë që meriton. E ku ka drejtësi më të madhe se kjo?!
Ato që janë përmendur më lart nuk janë vetëm se disa copëza nga drejtësia e Profetit a.s., që zë fill qysh përpara se ai të bëhet profet e mbaron me vdekjen e tij. Profeti a.s. ishte i drejtë me besimtarët dhe jobesimtarët, hebrenjtë dhe të krishterët, burrat dhe gratë, fëmijët, të rinjtë dhe pleqtë, madje edhe me kafshët dhe ambientin që e rrethonte. Allahu i Madhëruar thotë në Kur’an: “Në të Dërguarin e Allahut ka një shembull të mrekullueshëm për atë që shpreson tek Allahu dhe Dita e Fundit dhe e përmend shumë Allahun.”[6]
Elton Harxhi
[1] . “Fikhus Sire” i Muhamed Gazalit, f. 93.
[2] . Sure Maide, 8.
[3] . “Fikhus Sire” i Muhamed Gazalit, f. 103.
[4] . “Fikhus Sire” i Muhamed Gazalit, f. 412.
[5] . Buhari, 3733; Muslimi. 1690.
[6]. Sure Ah’zabë, 21.
