Të duash krijesat për hir të Krijuesit
Pejgamberi (a.s.) me moralin e tij të lartë që ia kishte dhuruar Allahu, i vlerësonte të gjithë njerëzit pa marrë parasysh se cilës feje i përkisnin, qoftë musliman, hebre apo i krishterë. Ja një shembull që njerëzit duhen të krenohen me këtë profet. Një ditë tek po qëndronte me një shok të tij pranë rrugës, aty kalon një xhenaze hebreu dhe ai menjëherë ngrihet në këmbë në shenjë respekti. Shoku i tij i thotë: “O i dërguari i Allahut! Ai ishte një hebre”, ndërsa Resulullahu (a.s.) pa u zemëruar fare iu përgjigj: “Pse, a nuk është njeri me shpirt edhe ai”[1], pra mbi të gjitha është njeri dhe kësaj thënieje nuk mund t’i shtojmë asgjë tjetër. Nëse ne jemi ymeti dhe ndjekësit e zotëriut të kësaj thënieje, nuk kemi se si të mendojmë ndryshe nga ai.
Nga kjo thënie dhe sjellje e mirë e Profetit (a.s.), kuptojmë se njeriun ngase është njeri duhet ta duam dhe ta respektojmë, sepse kjo tregon respektin ndaj Krijuesit. Përndryshe nuk do të ishte dashuri dhe respekt i sinqertë.
Parim kryesor në kulturën tonë është, të duash krijesat për hir të Krijuesit. Sepse Allahu e krijoi gjithësinë me dashuri. Dashuria është shkaku dhe thelbi i ekzistencës si dhe është lidhja më e fortë për bashkimin dhe marrëdhënien e krijesave njëra me tjetrën. Çdo gjë që ekziston në këtë gjithësi është një art i Allahut Fuqiplotë. Nga ky këndvështrim, nëse ne nuk i duam njerëzit që janë një art i Allahut, atëhere kemi zemëruar Allahun, ata që i don Ai dhe ata që e duan Atë. Shembull për këtë është se nëse ne futemi në pallatin mbretëror dhe nuk i përfillim fare zbukurimet dhe dekoracionet e saj, atëhere do të ofendohet edhe arti edhe arkitekti i saj. E njëjta gjë është edhe me bukuritë mahnitëse të këtij universi që është një art i Allahut të madhëruar. Nga kjo pikëpamje, jo vetëm njerëzit, kafshët dhe krijesat me shpirt, por, edhe ato pa shpirt duhet t’i duam. Përbuzja dhe nënvleresimi i tyre do të thotë nënvleresim i Krijuesit të tyre.
Mënyra e sjelljes me njerëzit mbështetet në parimin t’i duam krijesat për hir të Krijuesit. Nëpërmjet kësaj, ne si muslimanë që jemi, nëse atyre që ballafaqohemi u flasim për shpatën, mburojën, vrasjen dhe prerjen, krijojmë ndërmjet atyre dhe nesh një greminë. Dhe nëse ka ndodhur një gjë e tillë, kjo do të thotë se jemi larguar nga caqet (kufinjte) e fesë.
Një besimtar, duke filluar nga të afërmit dhe më gjërë, duhet të përhapë dritën e dashurisë, miqësisë dhe të dialogut. Çdo musliman përballë krijesave të tjera, duhet ta mbushë zemrën e tij me ndjenjën e mëshirës për hir të Krijuesit.
Nëse do e përmbledhim shkurtimisht, qëllimi kryesor i besimtarit nuk është të heshtë ata që nuk besojnë si ai, por t’u fitojë zemrat atyre.
Të ligjërosh me fjalë të ëmbla dhe me shprehje të urta
Allahu e dërgoi Musain tek Faraoni dhe i thotë: “Thuajuni fjalë të buta, ndoshta ai mendohet a frikësohet”[2]. Nga ky ajet kuptohet që megjithëse Faraoni e kishte luftuar Musain dhe popullin e tij, ai duhet t’i fliste me një gjuhë të ëmbël dhe me fjalë të buta dhe prekëse. Sepse qëllimi nuk është të hakmerrësh, por t’i thirrësh njerëzit drejt së vërtetës dhe shpëtimit. Në këtë ajet, pikë kryesore është: “Kaulun Lejinun” pra, fjala e butë. Atëhere personit që është përballë teje kushdoqoftë ai, nëse dëshiron t’i shpjegosh diçka, është kusht që t’i flasësh butë dhe të tregohesh tolerant ndaj tij. Përsëri Allahu në Kur’an thotë: “Të keqen ktheje me të mirë, sepse atëhere ai, me të cilin kishit njëfarë armiqësie, do të bëhet mik i afërt”[3].
Nga këto ajete kuptohet që për t’u bërë një njeri i devotshëm dhe me të gjitha cilësitë e mira, duhet që gjithmonë të sillesh mirë, të jesh zemërbutë, të jesh i ndërgjegjshëm dhe të shprehësh urtë dhe butë. Në të kundërt, pra, ai i cili botën e tij të brendëshme nuk e ka të butë dhe nuk sillet ashtu siç sillej profeti, çdo lëvizje dhe veprim i këtij personi është vetëm shtirje.
Misioni i profetit (a.s.) ishte të kumtonte fenë Islame dhe ai gjatë gjithë jetës së tij pa marrë parasysh asgjë ua kumtoi të gjithëve fenë e vërtetë. Siç shkruhet në librat që tregojnë jetën e të dërguarit të Allahut, se ai njeriu i paqes, edhe Ebu Xhehlit, armikut më të madh të islamit, ia kishte shpjeguar dhe kumtuar islamin më shumë se njëqind herë pa u mërzitur fare. “Një rradhë Pejgamberi (a.s.) doli përpara nesh dhe na e shpjegoi edhe një herë fenë Islame duke na thënë: “Thuani nuk ka Zot tjetër përveç Allahut që të shpëtoni”. Aty gjëndej edhe Ebu Xhehli ku kësaj thirrjeje iu përgjigj duke e tallur dhe përqeshur: “O Muhammed! Nëse të gjitha këto i bën që kur të dalim përpara Allahut, të dëshmojmë se ti e kumtove fenë, atëhere edhe një herë mua mos me fto më, sepse unë do të dëshmoj se Resulullahu e kreu me sukses misionin e tij duke e shpjeguar dhe sqaruar sa më mirë fenë Islame”[4].
Ebu Xhehli përherë kështu e ofendonte dhe tallej me të, mirëpo Profeti (a.s.) sa herë që e takonte i tregonte për Islamin dhe asnjëherë nuk ia kthente ofendimet dhe fyerjet. Tani që pejgamberi i mëshirës duke qenë kaq i ndjeshëm në çështjen e respektit ndaj njerëzve, si ka mundesi që në ditët e sotme ka prej tyre që – duke u bazuar në fe, vazhdojnë me forcë dhe me dhunë? Ndoshta këta nuk e kanë kuptuar të dërguarin e kësaj feje, Hz. Muhammedin (a.s.).
Poshtë këtij titulli shkurtimisht mund të themi që në Islam, bazë kryesore është falja dhe toleranca, sepse Resulullahu (a.s.) thotë: “Bëhu tolerant që të tolerohesh”[5].
Përfundimisht mund të themi se as në Islam as tek Pejgamberi (a.s.), nuk ekziston urrejtja dhe mëria.
Të tregohesh tolerant dhe durimtar
Dashuria, toleranca dhe durimi janë armë që mundin çdo armik dhe çelësa që hapin çdo derë. Nuk ka dyshim se tek ata që gjenden këto cilësi, nëse sot jo, nesër patjetër që do t’i hapin të gjitha dyert e kësaj bote.
Ikrime b. Ebi Xhehli, që ishte një ndër armiqtë e Islamit, në kohën e çlirimit të Mekes kishte ikur nga frika. Pastaj me ndërmjetësim të zonjës së asaj krahine Ummu Hakim, ishte sjellë përpara Resullullahut (a.s.). Përpara se të vinte tek Profeti (a.s.) i kishin thënë se nëse kërkon falje ai do të falë ty.
I dërguari i Allahut përpara se të vinte Ikrime, i paralajmëron shokët e tij duke u thënë: “Po vjen Ikrime, mos e fyeni atë duke përdorur fjalë të pahijshme për babanë e tij”. Sa futet Ikrime, i dërguari i Allahut ngrihet dhe e përqafon duke i shprehur mirëseardhjen. Ikrime nuk e imagjinonte kurrë një gjë të tillë dhe më vonë do të shprehej: “Nuk e kam harruar kurrë këtë sjellje kaq të mirë të Pejgamberit (a.s.)”.
Një shembull tjetër është Abdullah Ibn Ubej b. Selul. Ai jetonte në Medine me ehli kitabin (hebrenjtë dhe të krishterët) dhe mundohej sa më shumë që t’i ngatërronte muslimanët njëri me tjetrin, por nga dyftyrësia thoshte që jam musliman. Profeti (a.s.) edhe me atë ishte i durueshëm edhe pse e dinte shumë mirë se ai ishte hipokrit. Abdullahu gjatë gjithë jetës së tij kishte armiqësi dhe e urrente të dërguarin e Zotit. Kur kishte vdekur, djali i tij i kishte kërkuar Resullahut që të jipte këmishën e vet si qefin për babain, dhe ai ia kishte dhënë. Deri në atë kohë nuk kishte ardhur shpallja për mosfaljen e namazit të xhenazes së tij dhe, për këtë shkak ia kishte falur xhenazen[6]. Nga ky këndvështrim nuk mund të gjesh mesazh të ngjashëm me këtë të Pejgamberit që ia paraqiti njerëzimit. Pikërisht për këtë shkak është quajtur “usvetu hasene”, me moral të lartë dhe shembull për mbarë njerëzimin” dhe s’ka mundësi që një musliman të mendojë ndryshe nga ai.
Dialogu i Resulullahut (a.s.) me përfaqësuesit që vinin në Medine në vitin e delegacioneve
Në vitin e nëntë të hixhrit, erdhën shumë të deleguar për të përqafuar fenë Islame dhe ky vit u quajt “viti i delegacioneve”. Të deleguarit që vinin në Medine, kishin kërkesa të ndryshme nga njëri-tjetri, por ajo që i bashkonte ishte se ata kishin ardhur për të treguar se edhe ata si anëtarët e tjerë të fisit kishin pranuar Islamin. Kishte prej atyre që kishin ardhur për të fituar diçka duke pranuar Islamin, por kishte edhe prej atyre që nuk e pranonin Islamin, por pranonin të qëndronin nën mbikqyrjen e shtetit Islam, duke dhënë xhizjen.
I dërguari i Zotit (a.s.) i dëgjonte me kujdes letrat e tyre dhe ia pranonte dhuratat si simbol miqësie duke u interesuar personalisht me ta[7].
Profeti (a.s.), pa marrë parasysh qëllimet e tyre, i priste me mirësi, me buzëqeshje dhe urdhëronte që të mos i fyenin, por të sillenin ashtu si Pejgamberi (a.s.) me ta[8].
Fjalimet ndërmjet të deleguarve dhe Resulullahut (a.s.) kalonin aq mirë dhe aq të sinqerta, saqë shpesh herë kur thuhet për takime diplomatike, menjëherë të vjen në mëndje një autoritar ekstrem, mirëpo sjellja dhe fjalët e të dërguarit të Allahut nuk ishin ashtu[9].
Në lidhje me këtë nëse do t’i përmblidhnim veçoritë dhe korrektësinë e Profetit (a.s.) mund t’i radhisnim kështu:
1- I dërguari i Allahut (a.s.) i vlerësonte dhe i respektonte të deleguarit çfarëdo besimi që të kishin, saqë i përcillte deri jashtë qytetit. Edhe kur vinin, dërgote një person për t’i pritur. Si shembull janë të deleguarit e fisit Thakif, të cilët i kishin pritur Mugire b. Shube dhe Ebu Bekri[10] –Allahu qoftë i kënaqur prej tyre.
2- Resulullahu (a.s.), të deleguarve u kushtonte aq shumë rëndësi, saqë kur bisedonte me ta, vishej me rroba të bukura duke urdhëruar edhe shokët e tij që të visheshin bukur[11].
3- Profeti (a.s.), para se të shfaqte mendimin e tij, më parë dëgjonte me kujdes kërkesat dhe pikëpamjet e tyre. Kurrë nuk insistonte që të deleguarit t’i bënte muslimanë me dhunë, duke ju përmbajtur ajetit: “Nuk ka dhunë në fe”[12]. Shembull për këtë është ngjarja në Medine kur në vitin 630 vinë të deleguarit e fisit Himjer për të shfaqur haptazi se kishin pranuar Islamin. Pejgamberi (a.s.) këtyre u shprehet në këtë mënyrë: “Një hebre apo i krishter, nëse pranon Islamin e bëhet besimtar musliman, çdo të drejtë që kanë muslimanët e ka edhe ai, nëqoftëse dëshironi t’i qëndroni besnik fesë suaj, atëhere jepni xhizjen që të jeni të mbrojtur[13].
I dërguari i Zotit (a.s.) nuk i refuzoi menjëherë të deleguarit nga fisi Thakif që kishin ardhur për të pranuar Islamin, por pasi i dëgjoi me vëmendje kushtet që kishin, vazhdoi duke ua shpjeguar dëmet e propozimeve që bënin duke qenë se binin ndesh me Islamin dhe kërkoi prej tyre që të hiqnin dorë nga këto mendime të gabuara. Pas kësaj ata e pranuan Islamin pa asnjë lloj kushti[14].
4- Resulullahu (a.s.) u kishte bërë komplimente të deleguarve duke përdorur lidhjet e ndryshme farefisnore. Shembull tipik për këtë është ardhja e delegacionit Benu Amir b. Sa’sasë, pasardhësit e Adnanit. Profeti i kishte pyetur se kush jeni ju? Ata i ishin përgjigjur se ne jemi djemtë e fisit Amir b. Sa`sasë. Atëhere i dërguari i Zotit (a.s.) i kishte nderuar duke i bërë komplimente: Mirëseerdhët, unë jam prej jush, por edhe ju jeni prej meje[15].
5- Profeti (a.s.) kishte urdhëruar që të bëheshin vënde për të ardhurit në Medine. Kishte raste që mysafirët i merrrnin edhe shokët tij në shtëpitë e tyre por, kishte raste që edhe vetë Resulullahu (a.s.) i merrte në shtëpinë e tij. Një ndër ta ishte Adij b. Hatem. Ai ishte më i urti, më i ndershmi dhe më i njohuri në fisin e tij. Ishte kryetar i fisit. Kur kishte ardhur në Medine dhe i kishin treguar Profetit se kush ishte, Pejgamberi (a.s.) e kishte nderuar duke e çuar në shtëpinë e tij. Vetë kishte fjetur në tokë, kurse atij i kishte liruar shtratin. Resulullahu (a.s.) kishte folur gjatë me të. Adij ishte habitur aq shumë nga morali i tij i lartë dhe nga jeta e tij modeste, saqë menjëherë e kishte pranuar Islamin[16].
6- Një tipar tjetër i Pejgamberit (a.s.) ishte se ai ishte i mirëkuptueshëm dhe me të parespektueshmit. Shembull tipik është rasti kur kishte ardhur një delegacion nga fisi i nënës së qumështit Halimes tek Resulullahu (a.s.). Prijësi i tyre ishte Diman b. Thalebe. Ky person sapo futet brenda tha: Kush nga ju është djali i Abdullahut? Profeti (a.s.) urdhëron dhe thotë: Unë jam. Pastaj Dimani i thotë Profetit (a.s.) se do të bëjë disa pyetje që ndoshta janë të ndyra, dhe për këtë gjë dua të mos ofendohesh. I dërguari i Allahut (a.s.) i thotë: Urdhëro dhe pyet se nuk ofendohem. Pastaj ai e pyeti. Për çdo pyetje Pejgamberi (a.s.) i përgjigjet. Më pas bëhet musliman dhe kthehet në vendin e tij[17].
7- Një veprim tjetër i Profetit (a.s.) është se ai për t’i ngrohur zemrat e të deleguarve në Islam, qoftë fëmijë apo skllav, u jepte dhurata. Shembull për të është se ndër të deleguarit e fisit Temim, ndodhej edhe një fëmijë. Ai (a.s.) u dha dhurata të gjithëve pa përjashtim[18].
Hz. Muhamedi (a.s.) u kushtonte aq shumë rëndësi dhënies së dhuratave, saqë edhe kur ishte në sëmundjen e fundit të jetës, urdhëronte për tri këshilla, ndër të cilat ishte se “Ashtu siç ju kam dhuruar dhurata të deleguarve ashtu edhe ju tregoni respekt ndaj tyre duke u dhënë dhurata”[19].
8- Profeti Muhamed (a.s.) mundohej me ç’kishte mundësi për të formuar dialog me njerëzit dhe, shikojmë se ai e ka mbajtur përherë hapur këtë derë. Në lidhje me këtë shohim pikën më kulminante të tolerancës për të krishterët e Nexhranit, kur deshën të kryenin adhurimet e tyre. Nexhranasit, një grup prej 60 vetësh, kishin ardhur në Medine për t’u takuar me Profetin (a.s.) dhe për të vërtetuar nëse ai ishte i dërguari i Zotit apo jo. Pasi hynë në xhaminë e Medines, vjen koha për të kryer adhurimin e tyre dhe donin ta kryenin adhurimin brenda xhamisë. Disa nga sahabët i ndaluan, ndërsa i dërguari i Allahut (a.s.) i urdhëroi shokët e tij që t’i linin të lirë që të kryenin adhurimet e tyre të krishterët e Nexhranit[20].
Nëse do të bënim një rezyme të shkurtër, do të shohim se takimet që bëri Pejgamberi (a.s.) me delegacionet, kishin rëndësi shumë të madhe për pranimin dhe kuptimin e drejtë të Islamit. Dhe për këtë gjë, një rast i volitshëm si dhe një avantazh shumë i madh, ishte se ata kishin ardhur në emër të fisit.
Nëse do të dëshirojmë të arrijmë një përfundim të mirë, nuk duhet të harrojmë kurrë se duhet të jemi të arsyetueshëm dhe që duhet të ndjekim metodën e Vulës së Profetëve, Muhamedit (a.s.), sepse me të bërtitur, me dhunë dhe me zemërim, nuk mund ti shpjegosh tjetrit, e jo më ta bindësh.
Nuk duhet harruar kurrë se në këtë shekull, bindja është baza kryesore në marrëdhëniet me të qytetëruarit. Dhe nuk duhet harruar se në Kur’an thuhet: “Pajtimi është më i dobishëm”[21]. Nga kjo kuptohet që, paqja, pajtimi, dashuria, falja, sinqeriteti dhe toleranca, janë çështje thelbësore në Islam. Kështu që sa të jetë e mundur në plan të parë, duhet të nxjerrim atë që është bazë në fe. Ndërsa xhihadi kundër munafikëve, dhe sjellja ashpër kundër qafirave, duhet të jetë në plan të dytë dhe mund të bëhen vetëm në raste vështirësie. Po ta themi ndryshe, sjellja e ashpër, lufta dhe nëse është e nevojshme vrasja, janë të lidhura me kushte dhe shkaqe të ndryshme.
Sot, për të çliruar zemrat e njerëzve, një ndër rrugët më të përshtatshme është të tregosh urtësinë dhe dashurinë e kësaj feje të përsosur. Nga kjo, nuk duhet të stepemi në emër të fesë, sepse as në Kur’an, as në Traditën Profetike dhe as në mendimin e të parëve, nuk gjendet një dispozitë që e ndalon një dialog të ngrohtë ku të shprehim ndjenjat dhe idetë tona. Le që nuk mund të mendohet ndryshe një fe, që kërkon të mirën e të gjithëve dhe që i thirret njerëzit pa përjashtim drejt shpëtimit.
Doç. Dr. Jener Ozturk
[1] Buhari, Xhenaiz 50; Muslim, Xhenaiz 78-81.
[2] Taha, 44.
[3] Fussilet, 34.
[4] Ibn Kethir, el-Bidaje ue’n-Nihaje, Daru’l-Kutubi’l-Ilmijje, Bejrut 1992, I, 62-63.
[5] Ibn Hanbel, Musned, I, 248.
[6] Buhari, Xhenaiz, 85; Tefsiru Teube,12 ; Muslim, Fadailus-Sahabe, 25.
[7] Hamidullah, “Islam Peygamberi ”, Stamboll 1980, II, 1086.
[8] EL- Kettani, et-Teratibul- Idarijje, Bejrut 1346, I, 447.
[9] Ahmed Onkal, Rasulullah’in Islama Davet Metodu, Konja (Turqi), 1981. f. 128.
[10] Taberi, Tarihut- Taberi, Darul- Kutubil- Ilmijje Bejrut 1995, II, 180.
[11] El-Kettani, et-Teratibul- Idarijje, I, 452; Hamidullah, Islam Peygamberi., II, 1087
[12] Bekare, 256.
[13] Ibn Hisham, es-Siretun- Nebeuijje, II, 589
[14] Taberi, Tarihut- Taberi, II, 179-180
[15] Ibn Sa’d, et-Tabakatul-Kubra, Daru Sadr, Bejrut, I, 311.
[16] Ibn Sa’d, et-Tabakatul-Kubra, I,322.
[17] Taberi, Tarihut-Taberi, II, 193; Ibn Sa’d, et-Tabakatul-Kubra, I, 298.
[18] Ibn Hisham, es-Siretun- Nebeuijje, II, 567.
[19] Buhari, Xhizje 6, Megazi 83; Muslim, Vesaja 20; Ebu Daud, Imaret 28.
[20] Ibn Hisham, es-Siretun- Nebeuijje, II, 574.
[21] Nisa 128.
