بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ
قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ (1) لا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ (2) وَلا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ (3) وَلا أَنَا عَابِدٌ مَّا عَبَدتُّمْ (4)
وَلا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ (5) لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ (6)
Shqipërimi:
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
- Thuaj: “O ju mosbesimtarë!
- Unë nuk adhuroj çfarë ju adhuroni
- dhe ju nuk jeni adhurues të Atij që unë adhuroj.
- Unë nuk do të jem kurrë adhurues i atyre që ju i adhuroni
- dhe as ju nuk do të jeni adhurues të Atij që unë adhuroj!
- Ju keni fenë tuaj, ndërsa unë kam fenë time!”
E zbritur në Meke, ka gjashtë ajete. Kjo sure e ka marrë emrin prej ajetit të parë. Kjo sure, na informon se myslimanët qëndrojnë të palëkundur përballë mohuesve, duke u kapur fort pas teuhidit (monoteizmit), dhe, në të njëjtën kohë, nuk ja imponon mosbesimtarëve me forcë Islamin por i lejon ata që të bëjnë zgjidhjen e tyre. Dhe kështu, thekson principin e lirisë së fesë në Islam.
Kjo sure quhet edhe “Surja Ibadet” apo “Surja Ihlas”. Për këtë arsye, surja “Kul hue Allahu ehad” dhe kjo sure quhen të dyja së bashku “Ihlasejn”, pra, dy ihlas. Po ashtu, në transmetimet e Ibn Omerit (r.a.) dhe Aishes (r.a.) vërehet se, Profeti (alejhi selam) këndonte në namazin e sabahut e të akshamit “kul ja ejuhel kafirun” dhe “kul hu-Allahu Ehad”, që në transmetim përmenden si “Ihlasejn”.[1]
Profeti ynë (s.a.s.) thotë në një hadith: “A t’ju tregoj një sure që ju ruan nga shirku (politeizmi)?”, më pas vijon: “Para se të flini këndoni suren (Kul ja ejuhel kefiru).”[2]
Në një tjetër hadith ka thënë: “Kjo sure është sa një e katërta e Kuranit.”[3] Rreth interpretimit të këtij hadithi ka pasur mendime të ndryshme, më i thjeshti është ky: Sipas një mendimi, temat që trajton Kurani janë këto: Adhurimet, marrëdhëniet, ahireti dhe ngjarjet historike. Kjo sure, meqenëse urdhëron shpalljen publike të teuhidit dhe ihlasit (sinqeritetit) që janë shpirti i fesë, ka kuptimin e një të katërtës së Kuranit.
Shkaku i zbritjes
Disa politeistë nga paria e Kurejshëve i propozojnë Profetit Muhamed (s.a.s.) që të ndiqte fenë e tyre në mënyrë që edhe ata të ndiqnin fenë e tij, të adhuronte një vit zotat e tyre, pastaj edhe ata do të adhuronin një vit Zotin e tij. Profeti alejhi selam u tha: “Më ruajttë Allahu nga adhurimi i dikujt tjetër përveç Tij.” Pastaj ata i kërkuan që të prekte me dorë disa prej idhujve të tyre, që edhe ata ta pranonin atë dhe të adhuronin Zotin e tij. Fill pas kësaj ngjarjeje zbriti surja Kafirun. I Dërguari i Allahut në mëngjes shkoi në Mesxhidu Haram, në Qabe. Atje ndodhej një grup nga paria e Kurejshëve, i lexoi atyre këtë sure, dhe kështu ata i humbën shpresat për pranimin e propozimit të tyre.[4]
Si fillim, kjo sure u drejtohej Kurejshëve dhe zbriti pas propozimit të tyre. Por, vlefshmëria e sures nuk është e kufizuar vetëm për atë periudhë e për ata njerëz. Ky urdhër, që përmendet në Kuran, do të jetë i vlefshëm deri Ditën e Gjykimit. Sido që të jetë feja e mohuesve, duhet qëndruar larg saj me fjalë e vepra.
TEFSIRI
قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ
- Thuaj: “O ju mosbesimtarë
Rreth faktit pse surja fillon me foljen قُلْ Kul, interpretuesi i madh i Kuranit er-Razi, ka përmendur mbi dyzet hollësi të ndryshme. Shtjellimi i tyre mund të zgjasë, kështu që, po mjaftohemi me përmendjen e disa prej tyre: E para, ky fakt është argument se Profeti (a.s.) nuk flet nga vetja e Tij, por që është i ngarkuar me detyrë nga Allahu i Lartë. Profeti (s.a.s.) u drejtohet atyre “O ju mosbesimtarë”, duke e ditur se kjo shprehje i acaronte ata, dhe ky është një argument se, Ai mbrohej nga Allahu i Lartë dhe se nuk trembej prej idhujve të tyre.
Thirrja “O ju mosbesimtarë”, nuk është e përgjithshme për të gjithë mohuesit, por, është e veçantë për disa mohues që Allahu i Lartë i di se nuk do besojnë asnjëherë. Fjala “kafirun, mosbesimtarë- mohues” nuk është përdorur për t’i ofenduar mosbesimtarët, por, për të shprehur një të vërtetë. Në gjuhën arabe, fjala kafir përdoret për mohuesit e mosbesimtarët, antonimi i së cilës është “mu’min, besimtar”. Pra, ai që pranon dhe nënshtrohet. Në fakt, urdhri i Allahut Profetit të Tij që t’i drejtohet atyre “O ju mosbesimtarë”, ka kuptimin “O ju që mohoni profetësinë dhe largoheni nga urdhri im”. Në të njëjtën formë, përdorja e fjalës “mu’min” ka kuptimin e atyre që “i besojnë Muhamedit alejhi selam”.
Në ajet përdoret shprehja “O ju mosbesimtarë”, dhe nuk është përdorur shprehja “O ju politeistë apo idhujtarë”. Për rrjedhojë, ajeti nuk i drejtohet vetëm politeistëve (mekas), por të gjithë atyre që nuk e pranojnë Muhamedin (alejhi selam) si të Dërguarin e Allahut dhe atyre që i kundërshtojnë urdhrat e sjella prej tij. Këta mund të jenë: Hebrenjtë, të krishterët, zoroastrianët apo politeistët e idhujtarët. Ajeti nuk i drejtohet vetëm politeistëve kurejsh apo mohuesve që gjendeshin në gadishullin arabik, por i drejtohet të gjithë mohuesve dhe politeistëve në të katër anët e botës.
Thirrja “O ju mosbesimtarë” që u bëhet mohuesve, qafirëve, është si t’i thërrasësh dikujt “O armik, o kundërshtar!” Për rrjedhojë, duhet pasur parasysh fakti se, kur i thërret dikujt në këtë mënyrë, nuk ke për qëllim personin individualisht, por si ke si qëllim cilësitë e tij. Kështu që, ajeti i drejtohet atij personi për aq kohë sa ai posedon cilësitë e mohuesit. Nëse ai heq dorë nga armiqësia e mohimi dhe kthehet në mik e mbrojtës, atëherë ajeti nuk i drejtohet më atij. Pra, thirrja që u bëhet atyre “O ju mosbesimtarë”, nuk është për vetë ata si persona, por për shkak të mohimit të tyre. Ata që vazhdojnë deri në fund të jetës së tyre në këtë situatë, përfshihen në gjykimin e ajetit. Ndërsa, ata që heqin dorë nga mohimi e bëhen besimtarë nuk përfshihen më në këtë gjykim.
لا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ
- Unë nuk adhuroj çfarë ju adhuroni
Pra, unë nuk adhuroj ato idhuj që ju i cilësoni si zot dhe i adhuroni vazhdimisht, dhe që kërkoni prej meje t’i adhuroj. Ose, ajo që më kërkoni mua, që të adhuroj idhujt tuaj, unë as më parë nuk e kam bërë (pra, para se të më vinte profetësia) dhe nuk kam për ta bërë asnjëherë.
وَلا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ
- Dhe ju nuk jeni adhurues të Atij që unë adhuroj.
As ju, nuk po e adhuroni Zotin tim të vërtetë që unë e adhuroj me teuhid dhe sinqeritet, as në të kaluarën nuk e keni adhuruar dhe nuk e adhuroni. Ai është Zoti i vetëm. Unë adhuroj Zotin e Vërtetë. Ai, është Zoti i botëve, Allahu (xh.sh.). Ndërsa ju, adhuroni idhuj e gurë. Sa larg që është adhurimi i Mëshiruesit nga adhurimi i epsheve, statujave dhe idhujve.
وَلا أَنَا عَابِدٌ مَّا عَبَدتُّمْ
- Unë nuk do të jem kurrë adhurues i atyre që ju i adhuroni
Ky ajet, është përforcues i qëndrimit larg adhurimit të statujave që u tregua më parë dhe jua lë mosbesimtarëve dëshirat në fyt. Sikur do të thotë: As në të ardhmen e as tani nuk i adhuroj idhujt tuaj. Unë, sa të jem gjallë nuk kam për t’i adhuruar asnjëherë idhujt që ju i adhuroni. Idhujt tuaj nuk i adhuroj tani, e as kam për t’i adhuruar në të ardhmen.
وَلا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ
- Dhe as ju nuk do të jeni adhurues të Atij që unë adhuroj!
لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ
- Ju keni fenë tuaj, ndërsa unë kam fenë time!”[5]
“Ju keni fenë tuaj”, pra e gjithë përgjegjësia ju takon juve, dënimi, i gjithë gjynahu është i juaji, “ndërsa unë kam fenë time”. Pra, feja e vërtetë, Islami, është feja ime. Shpërblimi dhe të mirat më përkasin mua. Ju keni politeizmin tuaj, ndërsa unë kam Allahun, e Vetëm e të Pashoq. Kjo tregon se Profeti Muhamed (alejhi selam) është shumë larg adhurimit që politeistët i bëjnë idhujve të tyre, dhe thekson se ai (s.a.s.) adhuron Allahun e Plotfuqishëm dhe të Vetëm.
Interpretuesit e Kuranit thonë se: Në dy fjalitë e para tregohet se, njerëzit janë shumë të ndryshëm nga njëri-tjetri në çështjen e Zotit. Zotët e politeistëve janë statujat e idhujt e tyre, ndërsa Zoti i Muhamedit (a.s.) është Allahu i Lartë. Ndërsa, në dy fjalitë e fundit tregohet se, janë shumë të ndryshëm në çështjen e adhurimit. Profeti Muhamed (alejhi selam) sikur ka dashur t’u thotë: “As Zotin se kemi të njëjtë, e as adhurimin.” Pra, feja ime është tjetër dhe feja juaj tjetër. Unë nuk jam prej atyre që adhurojnë statujat tuaja, e as ju nuk jeni prej atyre që adhurojnë Zotin tim. Unë nuk mund t’i adhuroj idhujt tuaj. Dhe, as ju nuk jeni gati që të adhuroni Zotin tim. Për rrjedhojë, rruga ime dhe rruga juaj nuk mund të bashkohen asnjëherë. Kjo shprehje nuk është për t’iu dukur mosbesimtarëve si i mirë, por është për të treguar se, për aq kohë sa ata e vazhdojnë këtë rrugë, duhet të shkëputen marrëdhëniet me ta. Në njëjtën kohë, përfshihet edhe fakti se, mosbesimtarët nuk mund të bien asnjëherë dakord me Profetin (s.a.s.) dhe ata që i besojnë atij, dhe që duhet t’i presin shpresat në këtë aspekt.
Kjo sure që ka zbritur si përgjigje për propozime të tilla nga politeistët, tregon se, gjithsecili është i lirë, që me ndërgjegjen e tij, të besojë çka të dojë, të veprojë si të dëshirojë dhe se do të japë llogari për veprat që ka kryer. Me të vërtetë që Kurani Fisnik ka sjellë lirinë e ndërgjegjes. Nuk ka urdhëruar që askush të konvertohet në fe me dhunë dhe që as Profeti (alejhi selam) nuk është një despot që i detyron njerëzit në fenë e tij, por është shprehur se Profeti (a.s.) është paralajmërues dhe këshillues: “Detyra jote është vetëm të kumtosh.”[6] Dhe në shumë ajete të tjera si këto tregohet se detyra e Profetit (s.a.s.) nuk është t’i detyrojë njerëzit në fe, por të kumtojë të vërtetat; “por ti nuk do ti detyrosh ata me dhunë (që të besojnë)”[7] pra, ti nuk je imponues në fenë Islame. “Nuk ka detyrim në fe”[8], “Thuaj: ‘O njerëz, ju erdhi e Vërteta nga Zoti juaj. Kush udhëzohet në rrugën e drejtë, ai është udhëzuar për të dobinë e vet dhe kush e humb rrugën e drejtë, ka humbur në dëmin e vet, ndërsa unë nuk jam mbikëqyrësi juaj’.”[9] Këto ajete dhe të tjerë janë shembull i qartë i lirisë së besimit në Islam.
Imam Ebu Hanife dhe Imam Shafiu, duke u bazuar në ajetin e 6-të të sures Kafirun, kanë thënë se, sado të ndryshme të jenë fetë e mosbesimtarëve me njëra-tjetrën, ata janë një popull i vetëm. Për rrjedhojë, një hebre mund të jetë trashëgimtar i një të krishteri, e një i krishterë mund të jetë trashëgimtar i një hebreu, apo një mosbesimtar i një feje tjetër mund të jetë trashëgimtar i një mosbesimtari tjetër.
Këshilli Botues, KMSH
[1]. Ibn Maxhe, Ikamet 102.
[2]. Sujuti, ed-Durrul Menthur, VIII, 657.
[3]. Kurtubi, XX, 224; Alusi, Ruhul Meani, Bejrut, 1985, XXX, 249.
[4]. Sujuti, ed-Durrul Menthur, VIII, 654.
[5]. Origjinali i دِينِ është دِينيَ . Por, “je” është fshirë duke u mjaftuar me kesren e nunit.
[6]. Surja Al ‘Imran, 3:20, Nahl, 16:82, Shura, 42:48
[7]. Surja Kaf, 50:45
[8]. Surja Bekare, 2:256
[9]. Surja Junus, 10:108
